نیروگاه منتظرقائم، یکی از باارزش‌ترین دارایی‌های گروه سرمایهگذاری خوارزمی
شرکت برق و انرژی سپهر و بازبینی اهداف، تدوین برنامه استراتژیک، کاهش حجم مطالبات از وزارت نیرو و کنترل و مدیریت هزینه‌ها در مجموعه نیروگاهی منتظرقائم
دکتر کریم افشار که در سال ۸۶ مقطع دکتری مهندسی برق را در دانشگاه صنعتی شریف به پایان رسانده است، از سال ۸۱ با معاونت برنامه ریزی وزارت نیرو همکاری داشته و این همکاری، بیشتر بحث‌های انجام اصلاحات در صنعت برق را در بر می گرفت.
دکتر افشار در سال ۸۲ چند ماه قبل از این‌که بازار برق ایران فعالیتش را آغاز نماید، در بازه‌ای تا سال ۸۵ مسئول عملیات بازار برق بود. در این مدت وی یکی از اعضای تیمی بود که کارهای تمامی اصلاحات، مقررات و موضوعاتی که در آن مقطع وجود نداشت را انجام می‌دادند. او از سال ۸۵ تا سال ۹۰، به دلیل آماده شدن برای دفاع از رساله مقطع دکتری به عنوان مشاور با مجموعه شرکت مدیریت شبکه برق ایران همکاری کرد، در همین بازه با شرکتهایی که در حال واگذاری بودند، شرکت‌های برق منطقه‌ای، شرکت‌های توزیع، وزارت نیرو و مدیریت شبکه به صورت مشاوره‌ای و پروژه‌ای نیز همکاری داشت.
او از ابتدای سال ۹۲ و پس از جدی شدن واگذاری تولید برق (نیروگاهها) به بخش خصوصی که از سال 91 آغاز شده بود، همکاری خود با مجموعه شرکت توسعه برق و انرژی سپهر را آغاز کرد. از سال ۹۴ معاون بازارهای برق این شرکت بود و از آبان 99، مسئولیت جدیدی را عهده دار شد.
اضافه می گردد دکتر کریم افشار همچنین عضو هیئت‌علمی و دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی است.
در ادامه گفتگوی وی با موضوعات چالش‌ها، دستاوردها و برنامه‌های آتی این شرکت را با خبرنگار نشریه وخارزم، بخوانید:
کمی درباره فعالیت‌های اخیر برق و انرژی سپهر، دارایی‌های مجموعه و… توضیح دهید؟
مسائل نیروگاه با سایر نیروگاهها به شدت متفاوت است. اصلی‌ترین فرقش هم در این است که چون نیروگاه‌های دیگری که از طریق سازمان خصوصی‌سازی واگذار شده‌اند، بخش عمده‌ای از پول آن‌ها به شکل اقساط بوده و چون مشکل نقدینگی جدی در کشور و وزارت نیرو وجود داشت و کسانی که نیروگاهها را خریده بودند، نمی‌توانستند قسط‌ها را پرداخت کنند، اقساط با مطالباتِ فروش برق تهاتر می‌شد. نیروگاه ما چون در قالب رد دین به بانک صادرات و از بانک صادرات به خوارزمی و برق سپهر است، اصلاً بحث بدهکاری به سازمان خصوصی‌سازی وجود نداشته است. پس شاید جدی‌ترین مشکلش این بود که مطالباتش مرتباً انباشته می‌شد، یعنی انگار خریدی نقدی صورت گرفته بود و از طرفی هم نمی‌توانست مطالباتش را دریافت کند. طبیعتاً حجم مطالباتش نسبت به نیروگاه‌هایی که از طریق سازمان خصوصی‌سازی خریداری شده بودند، بیشتر بود.
مشکلی که ما داریم و ممکن است باز هم با نیروگاه‌های دیگر متفاوت باشد، در این است که ما نیروگاهی هستیم که از سال ۱۳۵۰، بخش بخارمان و از سال ۱۳۷۲ هم بخش نیروگاه‌های سیکل ترکیبی‌مان فعالیت میکند. همچنین نزدیکی به تهران با این‌که نقطه‌ای استراتژیک است و تأمین برق استان‌های البرز و تهران حسن است، اما عیب هم هست؛ چون ما نیروگاه بخارمان پایه‌اش مازوت‌سوز بوده، الان مردم ما درگیر مازوت‌سوزی شده‌اند، ولی متأسفانه مازوت نیروگاه ما به این دلیل که نزدیک پایتخت بودیم، از سال ۹۴ پلمپ شده و فرصت تولید با مازوت از ما گرفته شده. علاوه بر این، چون نیروگاه قدیمی است و نزدیک تهران و داخل مجموعه شهری بوده، دارای پرسنل بالایی است و در بحث‌های زیست‌محیطی دشواری‌هایی داریم. همه این مسائل باعث میشود هزینه‌های بهره‌برداری‌مان به‌نسبت بالا باشد. محدودیت نقدینگی به خاطر انباشت مطالبات هم مانع سرعت کار در رفع اشکالات بوده است.
ما سه تعمیر اساسی داشتیم و پول کافی هم نداشتیم، اما تمام تلاشمان را کردیم که نقدینگی لازم را برایش تأمین کنیم، که برای بخشی از آن این اتفاق افتاده. علاوه بر این، برنامه‌ریزی تعمیرات بوده، که با حضور دوستانی در مجموعه برق و انرژی سپهر و نیروگاه این اتفاق افتاده و دو واحد تعمیراتش شروع شده. با هم‌فکری تلاش میکنیم ساختار مطلوبی برای اداره نیروگاه طراحی کنیم، اهدافمان را بازبینی کنیم و با توجه به تغییراتی که در این صنعت در سال‌های اخیر رخ داده است، به برنامه استراتژیکمان فکر کنیم. اما موضوع جدی این است که بتوانیم حجم مطالباتی را که از مجموعه وزارت نیرو داریم، کاهش دهیم. یعنی تا جایی که میشود، دریافتی بیشتری داشته باشیم و از واحدها خوب بهره‌برداری و نگه‌داری کنیم. همچنین یکی از مواردی که باید به آن رسیدگی کنیم، کنترل و مدیریت هزینه‌هاست، چون متأسفانه ما خریدار انحصاری داریم و نرخ‌های خرید برق در این سال‌ها متناسب با تورم و باقی شاخص‌ها افزایش نداشته است، ولی هزینه‌ها افزایش جدی داشته‌اند و پیوسته فاصله بین درآمد و هزینه‌ها کوچک و کوچک‌تر میشود. پس اگر بتوانیم از طریق شرکت مدیریت تولیدمان به غیر از نیروگاه خودمان برای نیروگاه‌های دیگر خدمات فنی مهندسی از جنس بهره‌برداری و تعمیرات را ارائه دهیم، یعنی بتوانیم ضمن این‌که روی هزینه‌ها کنترل داشته باشیم، منابع درآمدی هم برای شرکت ایجاد کنیم، بخشی از هزینههایمان پوشش داده میشود. این موارد ذکرشده از اصلی‌ترین مواردی است که رویشان تمرکز کرده‌ایم. اصلی‌ترین و شاید تنها دارایی‌مان هم همین نیروگاه بخار و سیکل ترکیبی است با مجموع ظرفیت هزار و ۶۲۵ مگاوات که ظرفیت اسمی‌‌اش است، اما در واقع حدود ۱۴۰۰ مگاوات ظرفیت دارد.
لطفاً معرفی کوتاهی از نیروهای انسانی فعال و ظرفیت‌های تخصصی مجموعه داشته باشید. در حال حاضر چند نفر در مجموعه در حال فعالیت هستند و چه برنامه‌هایی برای حفظ و جذب نیروهای کارآمد در نظر دارید؟
ما در نیروگاه حدود ۶۵۰ نفر پرسنل داریم. طبیعتاً با ساختار مطلوب فاصله داریم، اما بخشی برمی‌گردد به این‌که نیروگاه بخار ما یک نیروگاه قدیمی است. با این‌که بخشی از تجهیزاتی که الان در نیروگاه‌های جدید استفاده میشود، کاملاً مدرن و مکانیزه است، اما در آن‌جا کار بعضاً با دخالت انسان انجام میشود. همان‌طور که گفتم، برنامه‌‌ای با خود نیروگاه داریم که برنامه زمان‌بری خواهد بود و آن اصلاح ساختار سازمانی است که تعداد نفرات با ساختاری که بهترین حالت اداره نیروگاه است، بایستی طراحی شود. نباید در این کار عجله کنیم، زیرا کار کاملاً تخصصی است و نیاز است از گروه مشورتی و از تجارب دیگران استفاده کنیم. درباره نیروی کارآمد هم به دنبال این هستیم که منابع درآمدی برای شرکت داشته باشیم، چون در مواردی لازم است به شرکت‌های بیرونی سرویس دهیم که آن‌ها دیگر رودربایستی ندارند. مثلاً زمانی در شرکت‌های زیرمجموعه خودمان هستیم، ولی وقتی بحث شرکت بیرونی مطرح میشود، کاملاً روابط قراردادی و حرفه‌ای حاکم خواهد شد. از این منظر در خدماتی که برای نگه‌داری و تعمیرات تعریف کرده‌ایم، قاعدتاً به نیروهای کارآمدی نیاز است، یعنی افرادی که فوق‌العاده حرفه‌ای و متخصص باشند. با یکی دو نفر مذاکره کردیم و به مجموعه برق سپهر اضافه کردیم. تعدادی را هم به این دلیل که شرکت مدیریت تولید قرار است در سال‌های بعد کارهای تعمیرات و بهره‌برداری برای خارج از مجموعه خوارزمی انجام دهد، آن‌جا با آن‌ها رایزنی و مذاکره میکنیم. ولی تا قبل از این‌که ساختارمان هم آماده شود، صرف اضافه کردن پرسنل کمکی نمی‌کند، چون باید هدف‌گذاری‌هایمان و ساختار مطلوب را آماده کنیم، بعد افراد متناسب با آن ساختار مطلوب اضافه شوند. افرادی که توانمند هستند، در باکس‌های ما قرار می‌گیرند و تعدادی هم از بیرون به مجموعه ما اضافه خواهند شد.
فشارهای اقتصادی دو سال اخیر، چه تأثیری بر روند کاری مجموعه داشته است؟
ما هم از باقی فعالان اقتصادی مستثنا نبوده‌ایم؛ حتی شرایط برایمان سخت‌تر بوده، چون نقدینگی‌مان محدود است. از طرفی هم ۶۵۰ نفر پرسنل داریم که بالاخره تورمی بهشان تحمیل شده و ما خودمان را جای خانواده‌هایشان قرار می‌دهیم. تمام تلاش مجموعه این است که بتواند کمک حالشان باشد، و درکشان کند. اما واقعیت این است که گاهی وزارت نیرو همان حقوقی را که برای همکاران پرداخت میکند، با ۱۶، ۱۷ روز تأخیر و با حداقل‌ها در اختیار ما قرار می‌دهد، که ما سعی میکنیم این تأخیر را به همکاران منتقل نکنیم، اما حقیقتاً سخت می‌گذرد. امیدواریم میزان مطالباتی را که از وزارت نیرو داریم، کاهش دهیم تا هم برای نیروگاه برنامه‌های نگه‌داری و تعمیرات را به‌موقع انجام دهیم که نیروگاه را آماده و سرحال نگه داریم و از محلش درآمد کسب کنیم، از طرفی هم اگر منابع درآمدی خارج از مجموعه خودمان ایجاد کنیم، با ارائه خدمات به سایر حوزه‌ها بخشی از کاستی‌هایی را که از جانب وزارت نیرو مطرح است، جبران کنیم.
البته من سه، چهار ماه است که آمده‌ام و سختی‌هایش را دوستان قبل ما تحمل کرده‌اند.
آیا مشکلاتی که ذکر کردید، تنها برای دو سال اخیر بود؟
در کل در کسب‌وکار صنعت برق، مدیریت نیروگاه‌های بزرگ کار فوق‌العاده سختی است، چون همان‌طور که اشاره کردم، با شرایط انحصاری خرید مواجه هستیم. هیچ صنعتی در هفت، هشت سال گذشته در وضعیت ما نبوده است. از سال ۹۳ تا اواخر اردیبهشت ۹۹ نرخ فروش برق ما به وزارت نیرو افزایش پیدا نکرده، در صورتی که هزینه‌های تعمیرات بیش از پنج برابر شده و افزایش داشته است، هزینه‌های حقوق و پرسنل مان در این بازه چندین برابر شده بود. این صنعت، کاملاً خاص است و نمی‌شود آن را با لبنیات، پالایشگاه و پتروشیمی مقایسه کرد، زیرا آن‌ها با صادراتی که دارند و تأثیراتی که درآمد آن‌ها از ارز می‌پذیرد، آن محصول را تولید می‌کنند. اما متأسفانه ما در تعمیرات، هزینه‌های ارزی داریم و درآمد‌های ریالی که نرخش را دولت تنظیم میکند، این باعث میشود مسائل ما و گرفتاری‌هایی که صنعت با آن روبه‌روست، بسیار متفاوت و ابعادش بسیار بزرگ‌تر از صنعتی مثل فولاد یا مواد غذایی باشد. چون صنعت خریدارش و قانون‌گذارش وزارت نیرو است، ما دخل و تصرفی در درآمدها و بحث‌هایی که راجع به نرخ وجود دارد، نداریم و دامنه مشکلاتمان بزرگ‌تر و سخت‌تر از سایر صنایع است.
مطالبات مجموعه از وزارت نیرو در حال حاضر چه وضعیتی دارد و چه تمهیدات تازه‌ای برای وصول آن‌ها اندیشیده شده؟
دو، سه مشکل بنیادینی داریم که اگر حل شوند خیلی اثرات مثبت به همراه خواهد داشت. راجع به امهال با مجموعه بانک صادرات بحثی وجود داشت که شرکت سرمایهگذاری خوارزمی کمک کرد اقساطی را که نتوانسته بودیم پرداخت کنیم، با بخشی از دارایی‌هایی که دادند، پرداخت شود و با بانک صادرات مفاهمه کنیم، بحث امهال اقساطمان بود، که به نظرم گام خیلی بزرگی بود. پرونده‌ها هم که اگر ان‌شاءالله نتیجه بدهند این به ما کمک میکند که در آینده به صورت تخصصی بر فعالیت‌هایمان متمرکز شویم.
در رتبه‌بندی اوضاعمان جوری نیست که بیشترین حجم مطالبات را داشته باشیم، بلکه نسبت به ظرفیت و وضعیتمان، در مقایسه وضعیت نامطلوبی نیست، اما بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان مطالبات داریم. نیروگاهمان جزو نیروگاه‌های بزرگ است و باید جزو پنج نیروگاه اول باشیم، اما الان جزو ۱۰ تا هستیم. اما بقیه موضوع استراتژی هیئت‌مدیره است که با یک‌سری تلاش‌هایی این حجم از مطالبات را کوچک‌تر کنیم. با توجه به زحماتی که هیئت‌مدیره و دوستان کشیدند، سال خوبی بوده و فکر می‌کنم تا آخر سال قدم‌های خوبی برداشته شود که مواردی هم تا الان انجام داده‌ایم.
از طرح‌های توسعه‌ای مجموعه بگویید. برق و انرژی سپهر در این حوزه چه برنامه‌ها و دستاوردهایی داشته است؟
بحث کلان ما این است که در حوزه انرژی و برق به هلدینگ تبدیل شویم. بحث افزایش سرمایه‌مان است که در حال انجام است. بحث اضافه شدن نیرو پارسه به زیرمجموعه برق و انرژی سپهر که در حوزه تولید پراکنده است، بحثی که در حوزه خدمات، تعمیرات، بهره‌برداری و نگه‌داری از نیروگاه‌هاست. بحث پنل‌های خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر است که نیرو پارسه آن را انجام می‌دهد و چون در سال آینده به فضای کسب‌وکاری ما اضافه خواهد شد، نمی‌خواهیم مداخله و موازی‌کاری داشته باشیم. در حوزه تجارت انرژی با تمرکز روی برق، چه صادرات، چه ارائه خدمات فروش برق، به سایر نیروگاهها هم با توجه به پتانسیلی که در شرکت وجود دارد، جدی‌تر ورود خواهیم کرد. در بحث قراردادهای دوجانبه با صنایع بزرگی مثل فولاد، پتروشیمی و سیمان هم کارهایی در حال انجام است و احتمالاً مشتری‌هایی که با آن‌ها طرف حساب هستیم، متنوع‌تر خواهند شد.
درباره اقدامات زیست‌محیطی و تحقق استانداردهای مربوط به انرژی‌های پاک در حوزه تولید برق توضیح دهید. برق و انرژی سپهر در این حوزه چه دستاوردهایی داشته است؟
توجه به محیط زیست از استراتژی های خلل ناپذیر نیروگاه منتظر قائم به شمار می رود، همان زمانی هم که مخازن مازوت نیروگاه هم پلمپ شد، شاخص‌های زیست‌محیطی در نیروگاه استاندارد بود. همچنین به شکل کاملاً آن‌لاین اطلاعات زیست‌محیطی‌مان پایش میشود و قانون هوای پاک و استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت میکنیم. از دیدگاه مسئولیت اجتماعی و آینده برق و انرژی خورشیدی قبلاً شرکت تصمیم گرفته دو نیروگاه ۱۰ مگاواتی در استان کرمان احداث کند. در این مسئله از نظر پایش لحظه‌ای اطلاعات زیست‌محیطی و بحثی که در نیروگاه‌های خورشیدی است، اقدامات مؤثری انجام شده و تمام استانداردهایی را که در کشور است، رعایت میکنیم؛ یعنی به این شکل نیست که مشمول اخطار و این بحث‌ها باشیم، چراکه تمام استانداردهایی را که محیط زیست دارد، رعایت میکنیم.
از نظر شما رفع احتمالی تحریم‌های همه‌جانبه، چه تأثیری بر پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای برق و انرژی سپهر در ماه‌های پیشِ رو خواهد داشت؟
احتمالاً بتواند در تأمین کالاهای استراتژیک ما کمک‌کننده باشد. شاید بتوان به یک همکار خارجی در بحث توسعه در نیروگاه‌های بزرگ فکر کرد و در برخی از هزینه‌ها هم صرفه‌جویی کرد. نکته‌ای که شاید برای کل صنعت اتفاق بیفتد، این است که وزارت نیرو پول‌هایی در عراق و پاکستان و مناطق دیگر به صورت ارزی دارد که به دلیل مشکلات ارزی و تحریم نمی‌تواند جابه‌جا کند، اگر این پول‌ها به مجموعه وزارت نیرو وارد شود، به کل مجموعه صنعت برق کمک خواهد کرد، چون شاید سالی بیش از یک‌میلیارد دلار صادرات برق صورت می‌گیرد، که عدم وصول مطالبات، مشکلات زیادی را در سطح کلان برای کل صنعت برق ایجاد کرده است. اگر این ارزها به وزارت نیرو برگردد، مطمئناً می‌تواند مشکلات نقدینگی بخش تولید را تا حد زیادی حل کند، یا اگر بحث صادرات برق هم فعال شود، همین اتفاق می‌افتد.
در مجموع چشم‌انداز میان‌مدت شما برای مجموعه چیست؟
این‌که ساختار مطلوب اداره نیروگاه را طراحی کنیم، مقدمات ایجاد شرکت بهره‌برداری و نگه‌داری را هم فراهم کنیم و در سال آینده مجموعه نیروپارسه به ما اضافه شده باشد.
